Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) Teşviklerinin Hesaplanmasında Ortaya Çıkan Farkların Sebepleri

Sosyal Güvenlik Nedir?

Toplumsal bir varlık olarak insan, yaşamı boyunca sosyal bir güvenceye ihtiyaç duyar. Aynı zamanda bu "güvenlik" temel haklarımızdan biridir. Anayasa'mızın 60. maddesine göre, " Herkes, sosyal güvenlik hakkına sahiptir. Devlet, bu güvenliği sağlayacak gerekli tedbirleri alır ve teşkilatı kurar." Sosyal güvenlik kavramı temel olarak, karşılaşılan mesleki veya sosyal riskler karşısında kazanç kaybı yaşayan kişilerin başka kimselere ihtiyaç duymadan yaşayabilmesinin sağlanmasıdır. Sosyal Güvenlik Kurumu da bu görevi yerine getirmek için kurulmuştur. Kurum, 5502 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile yapılan önemli düzenlemeler neticesinde sosyal güvenliği sağlamak ve sürdürmek üzere yapılandırılmıştır.

SGK Teşviklerinden Ne Anlıyoruz?

Teşvik sözcüğü kavramsal olarak, çeşitli ekonomik ve sosyal faaliyetlerin farklı alanlara nazaran daha hızlı gelişim göstermesi ve etkinliğinin artırılması için kamu tarafından sağlanan ayni veya nakdi destekleri ifade etmektedir.

SGK Teşviklerinin varlık sebebi ise, sosyal güvenlik sisteminin daha işlevsel, adil ve kişilerin ihtiyaçlarına uygun çalışması için gelir yaratma ihtiyacıdır. Bu geliri oluşturmak ve sürekliliğini sağlamak için istihdamın artırılmasının desteklenmesi gerekmektedir. Aynı zamanda kayıt dışı istihdamın önlenmesi için sosyal güvenlik primi teşvikleri önemli bir unsurdur. Özetle söz konusu teşvikler aşağıdaki amaçlara hizmet etmektedir:

• Kayıtlı çalışan istihdamının artırılması,
• Kadınlar, gençler, engelliler ve çeşitli dezavantajlı grupların iş hayatına katılımının sağlanması,
• Bölgesel yatırımlar ve stratejik yatırımların desteklenmesi,
• Bölgesel gelişmişlik farklılıklarının azaltılması.

Sigorta Prim Teşviklerinin Hesaplama Güçlükleri

Teşviklerin Çeşitliliği

Teşvikler doğası gereği mevcut çalışan sayısı, ortalama çalışan sayısı, primlerin zamanında ödenmesi, prim borcu olmaması, yaş, cinsiyet, emeklilik durumu gibi kriterler dikkate alınarak hesaplanmaktadır. Ayrıca sağlanan teşviklerin sayısı dönemlere göre farklılık göstermekte ve bazı teşvikler uygulamadan kaldırılmaktadır. Genel olarak teşvikleri SGK prim teşvikleri olarak adlandırsak da söz konusu destek ve indirimler farklı kanunlarla düzenlenmiştir. Döneme göre değişiklik sağlamakla birlikte yirmiye yakın destek ve indirim teşviki bulunmaktadır.

Bu teşvikler aşağıdaki gibidir: (Yazımızı incelediğiniz tarihte bu teşviklerin güncel olmama ve dönemsel olma durumunu tekrar hatırlatmak isteriz.)

• 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu kapsamındaki teşvikler (borç sorgulaması hakkında bilgi için tıklayın)
• 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu kapsamındaki teşvikler
• 4857 sayılı İş Kanunu kapsamındaki teşvikler
• 5746 sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkındaki Kanun kapsamındaki teşvikler
• 5225 sayılı Kültür Yatırımları ve Girişimlerini Teşvik Kanunu kapsamındaki teşvikler
• 2828 sayılı Sosyal Hizmetler Kanunu kapsamındaki teşvikler (Covid-19 Nedeniyle geçici madde)
• 3294 sayılı Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Kanunu kapsamındaki teşvikler
• 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamındaki teşvikler
• 6111 sayılı Kanun Prim Desteği (31.12.2022'ye kadar uzatılmıştır)
• 27256 Kanun Numaralı Artı İstihdam Prim Desteği (4447/Geçici 28.Md) (sona erdi)
• 7252 Sayılı Kanun Kapsamındaki Teşvikler (sona erdi)
• 7316 sayılı torba Kanun'la 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu'na eklenen geçici 30'uncu madde uyarınca hesaplanan teşvikler (sona erdi)

Hesaplama Farkları

Yukarıda bahsettiğimiz çok sayıdaki yararlanma şartlarını bilgi ve tecrübe gerektiren hesaplama kuralları nedeniyle bir teşvik yazılımı kullanmadan hesaplama yapmak oldukça güçtür. Genel olarak, çeşitli tedarikçilerin karmaşık algoritmalar içeren yazılımları maksimum gelir getiren yararlanma algoritması ile hesaplama yapmaktadır. Bu hesaplama sonuçları ayrıca bordro programlarında dikkate alınarak indirimli prim tutarları beyannameye yansıtılmaktadır.

Teşvik yönetim ve hesaplama sistemleri, yararlanılacak indirim tutarını maksimize etmek üzere kurgulanmıştır. Ancak burada dikkat edilmesi gereken en önemli husus, uygun teşvik kombinasyonunu belirlerken firmayı riske atmamaktır. Şöyle ki; bazı teşviklerden yararlanırken, diğer bir kısım teşviklerden yararlanma hakkı yasal olarak mümkün olmayabilir. Firmanın geriye dönük personel sayılarında değişiklik riskleri de (çalışan kişinin geç bildirimi gibi) mutlaka dikkate alınmalıdır. Özetle, ilgili firmanın çalışan devir hızı, kayıtlarının tutarlılığı ve bildirge disiplini de önem arz etmektedir. Bu bilgiler ışığında, sadece en yüksek getiri hedeflendiğinde firma cezai yaptırımlarla karşılaşabilmektedir. Dolayısıyla birbirini zincirleme olarak etkileyen karmaşık parametre ve hesaplama kuralları doğrultusunda, organize bir risk yönetimi ile optimum hesaplama kurgusu ortaya konulmalıdır. Diğer bir deyişle, yüksek teşvik getirisine odaklanmak, haksız yararlanma olasılığı ile beklenmeyen kayıp ve maliyetlere yol açabilir. Kayıpların önüne geçebilmek için organizasyonun yapısı, ilgili dönemin hesaplama kriterleri ve alternatif senaryoların ortaya konarak en rasyonel hesaplamanın dikkate alınması riskleri azaltacaktır.

Teşvik hesaplama programını sağlayan tedarikçi değiştirildiğinde iki sistem arasında bazı hesaplama farkları çıkmaktadır. Bunun nedeni, yukarıda bahsettiğimiz nedenlerdir. Yani yararlanma riski yüksek olan ama getirisi nispeten düşük olan teşvik ile ilgili bir tercih yapılmasıdır. Hesaplamaları etkileyen bir diğer konu ise hesaplamaların genel olarak SGK matrahı (SGK'ya bildirge bildirilen tutarlar) üzerinden yapılmasıdır. Ancak uygulanan teşvik türü ile ilgili kanun, belirli bir tavan ücreti dikkate alabilir. Son olarak sıkça karşılaşılan bir durum da firmanın kendi sistemden aldığı XML dosyası üzerindeki farklardır. Bu farklar cari ayda olabileceği gibi (örneğin: işten çıkan bir personelin çıkış bilgisinin dosyada yer almaması gibi), geriye dönük olarak da oluşabilmektedir. Geriye dönük düzeltmeler, cezalı işe giriş bilgileri, değişen gün ve prim bilgileri hesaplamaları etkileyebilmektedir. Son olarak, alt işverenleri olan bir firmanın cari ay teşvik geliri hesaplanırken 6111 Sayılı Kanun için alt işverenler dâhil toplam sayı önem arz etmektedir. Eğer, alt işverenler henüz prim hizmet belgelerini yükleyerek onaylamadılarsa, bu durumda eksik hesaplama kaçınılmaz olacaktır. Aynı hesaplama, bildirgelerin onaylanmasını takiben yapılırsa, dönemler arasında farklar oluşması muhtemeldir.

Ek bilgiye ihtiyaç duymanız hâlinde lütfen müşteri temsilciniz ile irtibata geçiniz.