Özel Sigorta Ödeme Belgelerinin İşverene Süresinden Sonra İletilmesinin Ücret Bordrosu Açısından Değerlendirilmesi

-

"Sigortanın Türkiye'de kâin ve merkezi Türkiye'de bulunan bir emeklilik veya sigorta şirketi nezdinde akdedilmiş olması şartıyla; ücretlinin şahsına, eşine ve küçük çocuklarına ait hayat sigortası poliçeleri için hizmet erbabı tarafından ödenen primlerin %50'si ile ölüm, kaza, sağlık, hastalık, sakatlık, işsizlik, analık, doğum ve tahsil gibi şahıs sigorta poliçeleri için hizmet erbabı tarafından ödenen primler (indirim konusu yapılacak primler toplamı, ödendiği ayda elde edilen ücretin %15'ini ve yıllık olarak asgari ücretin yıllık tutarını aşamaz. Cumhurbaşkanı bu bentte yer alan oranları yarısına kadar indirmeye, iki katına kadar artırmaya ve belirtilen haddi, asgari ücretin yıllık tutarının iki katını geçmemek üzere yeniden belirlemeye yetkilidir.)"

Özet olarak özel sigorta primlerinin gelir vergisi matrahından indirim olarak kullanılması için gerekli hususlar aşağıdaki gibidir:

• Sigortanın Türkiye'de kâin ve merkezi Türkiye'de bulunan bir emeklilik veya sigorta şirketi nezdinde akdedilmiş olması
• Ücretlinin şahsına, eşine ve küçük çocuklarına ait olması
• Ölüm, kaza, sağlık, hastalık, sakatlık, işsizlik, analık, doğum ve tahsil gibi şahıs sigorta poliçeleri için hizmet erbabı tarafından ödenen primler kapsam dâhilindedir.

Buna ek olarak; Kanun ödenen özel sigorta primlerinin gelir vergisi matrahından indirim konusu yapılması için bir üst limit de belirlemiştir:

"İndirim konusu yapılacak primler toplamı, ödendiği ayda elde edilen ücretin %15'ini ve yıllık olarak asgari ücretin yıllık tutarını aşamaz."

Aynı konuya ilişkin açıklamalar 85 No.lu Gelir Vergisi Sirkülerinde yer alan "8.2. Ödenen Şahıs Sigorta Primlerinin Ücret Matrahının Tespitinde İndirimi" bölümünde de aşağıdaki şekilde yer almaktadır:

"6327 sayılı Kanun'un 5'inci maddesiyle Gelir Vergisi Kanunu'nun 63'üncü maddesinin birinci fıkrasının (3) numaralı bendinde yapılan değişiklik uyarınca, 01.01.2013 tarihinden itibaren, vergiye tabi ücret matrahının tespitinde, bireysel emeklilik dışında kalan şahıs sigortaları için ödenen primlerin elde edilen ücretin % 15'ine kadar olan kısmı ücret matrahının tespitinde indirilebilecektir.

Vergiye tabi ücret matrahının tespitinde dikkate alınacak sigorta primleri; sigortanın Türkiye'de kain ve merkezi Türkiye'de bulunan bir emeklilik veya sigorta şirketi nezdinde akdedilmiş olması şartıyla;

• Ücretlinin şahsına, eşine ve küçük çocuklarına ait birikim priminin alındığı hayat sigortası poliçeleri için hizmet erbabı tarafından ödenen primlerin %50'si ile
• Ölüm, kaza, sağlık, hastalık, sakatlık, işsizlik, analık, doğum ve tahsil gibi şahıs sigorta poliçeleri için hizmet erbabı tarafından ödenen primlerden

müteşekkildir."

İndirim Yapılacak Döneme İlişkin Hususlar

Çalışanların yukarıda belirtilen kapsamda ödemiş olduğu özel sigorta primleri öncelikle dönemsellik ilkesi gereği primlerin ödendiği ayda indirim olarak kullanılabilmektedir.

Konuya ilişkin hususlar 256 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde aşağıdaki şekilde ifade edilmiştir:

"Aylık bazda yapılacak indirimde, primin peşin ödenmesi veya taksit dönemlerinin bir aydan daha uzun belirlenmesi hâlinde, prim tutarı ilgili olduğu aylar dikkate alınarak (ödenmiş olması şartıyla) indirim konusu yapılacaktır."

Bu noktada çalışanların ödeme dekontlarını aylık olarak takip edip insan kaynakları departmanına vermesi, indirimlerin süresi içerisinde ve Kanun'un ön gördüğü limitlere uygun olarak kullanılması için büyük önem arz etmektedir.

Ödeme Süresinden Sonra İletilen Ödeme Dekontları İçin Gelir Vergisi İndirim Uygulaması

Yukarıda çalışanların şahsi özel sigorta ödemelerini takip edip işverenlerine / insan kaynakları departmanlarına zamanında iletmesinin gerekliliğine değinmiştik.

Bununla birlikte, zaman zaman çalışanların özel sigorta poliçelerine ilişkin yapmış oldukları ödemelerin dekontlarını süresinden sonra işverenlerine / insan kaynakları departmanlarına ilettikleri görülmektedir.

Bu noktada, önceki aylara ait özel sigorta primlerinin süresinden sonra gelir vergisi matrahından indirim olarak kullanılıp kullanılmayacağı sorusu ortaya çıkmaktadır.

Gelir İdaresi Başkanlığı da konu ile ilgili yöneltilen bir soruya ilişkin Özelge yayımlamıştır.

Gelir İdaresi Başkanlığı'nın özel sağlık sigortası ödemesinin işverene süresinde bildirilmemesi hâlinde vergi indiriminin nasıl işleme alınması gerektiği hakkında vermiş olduğu Özelgede (03.02.2025 tarih ve 15584 sayılı) kendisine yöneltilen soru aşağıdaki gibidir:

"Kurumunuz personeli tarafından küçük çocuğu adına yaptırılan ve 14.10.2023 - 14.10.2024 dönemini kapsayan 2.556,20 TL tutarındaki bir yıllık tamamlayıcı sağlık sigortası primlerinin taksitler hâlinde ödendiği, söz konusu sağlık sigorta poliçelerine esas prim ödemelerine ilişkin belgelerin kurumunuza 2024 yılının Temmuz ayında ibraz edildiği, ödeme belgelerinin ödemenin yapıldığı aylarda kurumunuza ibraz etmemesi nedeniyle personelin ücretinin safi tutarının tespitinde indirim konusu yapılmadığı belirtilerek, personelin çocuğu adına 14.10.2023 -14.10.2024 dönemi için yaptırmış olduğu bir yıllık tamamlayıcı sağlık sigortası için ödemiş olduğu primlerin Temmuz/2024 döneminde indirim konusu yapılıp yapılamayacağı hususunda Başkanlığımız görüşü talep edilmektedir."

İletilen sorudan da anlaşılacağı üzere çalışanın çocuğu için ödemiş olduğu özel sağlık sigortası primlerinin ödenmiş olduğu aylardan sonra / süresinden sonra işverene iletilmesi söz konusudur. Geç iletilen bu ödeme belgelerine ilişkin gelir vergisi indiriminin nasıl yapılacağı sorulmuştur.

Gelir İdaresi Başkanlığının yanıtı ise aşağıdaki şekildedir:

"Kurumunuz personeli tarafından küçük çocuğu adına 14.10.2023 - 14.10.2024 dönemine ait tamamlayıcı sağlık sigortası poliçesine esas prim ödemelerine ilişkin belgelerin Temmuz/2024 tarihinde kurumunuza ibraz edilmesi nedeniyle, belgelerin ibraz edildiği ay dahil olmak üzere (Temmuz 2024) kalan ay sayısı toplamına bölünmek suretiyle aylık prim tutarı hesaplanacak, her aya ilişkin indirilebilecek azami tutarı geçmemek üzere personelin ücret matrahının tespitinde indirim konusu yapılabilecektir."

Bahsedilen Özelgede yer alan yanıta göre; özel sigorta poliçesi dönemi içerisinde olması şartıyla, belgelerin işverene / insan kaynakları departmanına verildiği ay dâhil olmak üzere poliçe dönemi sonuna kadar kalan aylara bölünerek indirim olarak dikkate alınabileceği belirtilmiştir.

Özelge Sonucunun İnsan Kaynakları ve Ücret Bordrosu Süreçlerine Etkileri

Özelge sonucunun ücret bordro hesaplaması ve evrak takip süreçlerine bir takım etkileri olacaktır.

Öncelikle, özel sigorta dekontlarının süresinde işverenlere teslim edilmesi esastır. Çalışanlar ödemiş oldukları özel sigorta primlerinin belgelerini ödeme yapıldığı ayda ve o ayın gelir vergisi matrahında indirim olarak kullanmak üzere iletmelidirler.

Sürecin bu şekilde yürütülmesi hâlinde Kanun'un belirlediği ve yukarıda bahsettiğimiz istisna hadleri içerisinde yararlanılması gereken istisna tutarından tam şekilde yararlanılabilmektedir.

Basit bir örnekle açıklayacak olursak; 2025 yılı brüt ücreti 100.000 TL olan bir çalışan, yıllık toplam 60.000 TL tutarında ve aylık 5.000 TL ödemeli olmak üzere 12 ay vadeli bir poliçe imzalamış, ödeme döneminde ise ilgili belgeleri işverene ibraz etmiştir.

2025 yılı için brüt ücreti 100.000 TL olan bir çalışanın gelir vergisi matrahından istisna olarak kullanabileceği maksimum tutarlar aylık 15.000 TL (100.000*15%)'dir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta, bir diğer indirim konusu yapılacak primlerin toplamı yıllık olarak asgari ücretin brüt tutarını aşamayacağı hususudur. Dolayısıyla 2025 yılı itibarıyla yıllık indirim konusu tutarı 312.066 TL'yi (26.005,50*12) aşmamalıdır.

Buna göre tüm poliçe dönemi boyunca yani 12 aylık istisnaya konu edilebilecek toplam prim tutarı 5.000*12= 60.000 TL olacak ve çalışan yaptığı ödemelerin tamamını gelir vergisi matrahından indirebilecektir.

• Brüt ücret: 100.000 TL
• Aylık özel sigorta prim tutarı: 5.000 TL
• Yıllık özel sigorta prim tutarı: 60.000 TL
• İndirime konu edilebilecek aylık üst limit: 15.000 TL (100.000*15%)
• İndirime konu edilebilecek özel sigorta prim tutarı: 5.000 TL (aylık), yıllık 60.000 TL (5.000*12)

Ödeme belgelerinin işverenlere süresinden sonra iletilmesi hâlinde ise indirime konu edilebilecek aylık özel sigorta prim miktarının yeniden belirlenmesi gerekecektir.

İndirim olarak kullanılmayan toplam prim miktarı işverene evrakların iletildiği ay dâhil olmak üzere poliçe dönemi içerisinde kalan aylara bölünerek yeni bir aylık prim miktarı belirlenecektir. Yeni belirlenecek bu aylık prim miktarı indirim hesaplamasına konu edilebilecektir.

Bir önce verilen örnekteki işçi prim ödeme belgelerini poliçe dönemi bitimine 2 ay kala işverene ibraz ederse geçmiş 10 aylık toplam prim tutarının da son kalan 2 aya bölünmesi ve istisna hesaplamasına konu edilecektir.

Böylelikle, toplam 60.000 TL'lik yıllık poliçe tutarı için istisnaya konu edilebilecek aylık prim miktarı 30.000 TL olarak hesaplanacaktır. Ancak burada aylık üst limitimizin 15.000 TL olduğu gözetildiğinde işçinin yapmış olduğu ödemelerin tamamı indirim konusu yapılamamaktadır. Bu durumda işçi 60.000 TL ödeme yapmasına karşın, toplamda 30.000TL (15.000*2) tutarındaki primi indirim konusu yapabilecektir.

• Brüt ücret: 100.000 TL
• Aylık özel sigorta prim tutarı: 5.000 TL
• Yıllık özel sigorta prim tutarı: 60.000 TL
• İndirime konu edilebilecek aylık üst limit: 15.000 TL (100.000*15%)
• İndirime konu edilebilecek aylık özel sigorta prim tutarı: 30.000 TL (60.000/2)'nin aylık sınırı aşması nedeniyle aylık indirim tutarı 15.000 TL olacaktır.
• Yıllık indirim konusu yapılacak tutar: 30.000 TL (15.000*2)

Bu durumda aylık üst limitin aşılması gerekçesiyle, indirim olarak faydalanabilecek tutar azalmaktadır.

Değerlendirme ve Sonuç

Değişikliğin ücret bordrosu yönetimi üzerindeki etkilerine bakıldığında çalışanların ödeme belgelerini zamanında iletme konusunda bilinçlenmesi önem arz etmektedir.

İnsan kaynakları departmanları, çalışanları özellikle gelir vergisi üzerindeki indirim etkisi konusunda bilgilendirebilirler.

Ödeme evraklarının çeşitli nedenlerle geç iletilmesi hâlinde de gelir vergisi matrahından indirim imkânı bulunmaktadır ancak çalışanın ücreti, istisna sınırı ve prim tutarları göz önüne alındığında çalışanlar açısından hak kaybına yol açabilmektedir.

Türkiye'deki yabancı çalışanlar için belirtilen bu indirim imkânının yalnızca Türkiye'deki özel sigorta şirketlerine ödenen primler için geçerli olduğunu hatırlatmakta fayda vardır. Yurt dışındaki kurumlara ödenen özel sağlık sigortası primlerine istinaden Türkiye'deki gelir vergisi matrahından indirim uygulanamamaktadır.

OECD ülkelerinin bir çoğunda başka ülkelerden gelen çalışanlar için özel vergi kuralları mevcut olabilmektedir (special tax regime) ancak Türkiye'deki yabancı çalışanlar için belirlenen özel bir vergi sistemi yer almamaktadır. Dolayısıyla, Türkiye'deki yabancı çalışanlar açısından da Türkiye'deki bir sigorta firmasına ödenen özel sigorta primleri yine aynı kurallar gözetilerek gelir vergisi matrahından indirim olarak kullanılabilir.

Buna ek olarak, ücretlerini doğrudan yurt dışından alan ve bu ücretleri yıllık gelir vergisi beyannamesi ile Vergi Dairelerine beyan eden yabancı çalışanlar da (GVK 95'inci maddesi uyarınca) Türkiye'deki bir özel sigorta firmasına ödemiş oldukları primleri için yıllık gelir vergisi beyannamesi üzerinde indirim uygulayabilirler. Bunun için de yine yukarıda belirttiğimiz istisna hadleri geçerlidir.

Gelir İdaresi Başkanlığının Özelgesine linkten ulaşabilirsiniz.